Tỷ lệ ức chế virus HIV của Việt Nam đạt trên 98%, là quốc gia đi đầu trong công tác phòng, chống HIV. Tuy nhiên, việc phòng chống căn bệnh thế kỷ này tại Việt Nam còn nhiều thách thức, cần phải có sự tham gia hơn nữa của cộng đồng, giảm sự kỳ thị với người nhiễm HIV.

Lãnh đạo Cục Phòng, chống HIV/AIDS cung cấp thông tin về công tác phòng, chống HIV/AIDS.

Với chủ đề “Cộng đồng sáng tạo-Quyết tâm chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2023”, Tháng hành động Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm 2023 sẽ có nhiều chuỗi hoạt động để nâng cao hơn nữa sự hiểu biết của cộng đồng về HIV/AIDS.

Các chỉ tiêu phòng, chống HIV/AIDS đạt kế hoạch đề ra

Thạc sĩ Bùi Hoàng Đức, Phó Trưởng Phòng Giám sát và Xét nghiệm, Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết, hiện toàn cầu có 39 triệu người nhiễm HIV, riêng khu vực châu Á-Thái Bình Dương có 6,5 triệu người nhiễm HIV, chiếm 16%.

Việt Nam ước tính có gần 250 nghìn nhiễm HIV trên toàn quốc, đã đưa vào quản lý được 231 nghìn người. Ca nhiễm phân bổ tập trung ở các tỉnh phía nam, trong đó 60% người nhiễm HIV được phát hiện mới tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ, TP Hồ Chí Minh.

Một số địa bàn không “trọng điểm” như Bạc Liêu, Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long cũng ghi nhận ca nhiễm HIV tăng liên tục từ năm 2020 đến nay.

“Điều đáng lưu ý là tỷ lệ người nhiễm HIV có nhóm tuổi 16-29 tăng từ năm 2022 đến nay, chiếm gần 50% số người nhiễm HIV được phát hiện”, ông Đức cho hay.

Từ năm 2021, lây truyền qua đường máu giữ xu hướng giảm nhưng đường lây truyền qua đường tình dục chiếm trên 80%.

Đặc biệt, tỷ lệ nhiễm HIV tăng trong nhóm nam quan hệ đồng giới (MSM), chiếm 49% tổng số ca nhiễm và ghi nhận tỷ lệ nhiễm HIV cao trong nhóm chuyển giới; tỷ lệ người nghiện chích ma túy nhiễm HIV giảm còn khoảng 6%; vợ/chồng/bạn tình của người nhiễm HIV chiếm 4%.

Theo ông Đức, theo một nghiên cứu mới nhất, tỷ lệ nhiễm HIV ở nhóm người chuyển giới nữ cũng tăng cao. Số liệu năm 2022 ở Hà Nội cho thấy, tỷ lệ này ở Hà Nội là 5,8%. Tại TP Hồ Chí Minh, năm 2004, có khoảng 6,8% ở nhóm chuyển giới nữ nhiễm HIV, tăng lên 18% năm 2016 và 16,5% năm 2020.

Thạc sĩ Bùi Hoàng Đức, Phó Trưởng Phòng Giám sát và Xét nghiệm, Cục Phòng, chống HIV/AIDS chia sẻ về kết quả phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam.

"Chúng tôi sẽ mở rộng quy mô giám sát trọng điểm với nhóm chuyển giới nữ để ngăn chặn gia tăng ca nhiễm”, ông Đức nói.

Trong 9 tháng đầu năm, các chỉ tiêu ngành y tế đặt ra trong giám sát, điều trị, dự phòng cơ bản đều đạt trên 90%, riêng điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) đạt trên 100%.

Về tiến độ thực hiện 95-95-95, đến nay có khoảng 219.907/249.000 người biết tình trạng HIV của mình, đạt mục tiêu 88%; có 177,009 người tham gia điều trị ARV, đạt mục tiêu 80% và 98,4% số người có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế. Với những thành tựu này, lãnh đạo Cục HIV/AIDS tin tưởng đến năm 2025, Việt Nam sẽ đạt cả 3 chỉ tiêu quốc gia đặt ra.

Còn nhiều thách thức

Theo phân loại của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Việt Nam đang trong giai đoạn dịch tập trung ở các nhóm có hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV cao như quan hệ tình dục đồng giới nam, nghiện chích ma túy, phụ nữ bán dâm. Nguy cơ gia tăng dịch HIV vẫn được cảnh báo, đặc biệt người nhiễm HIV có xu hướng trẻ hóa; xu hướng dịch tăng rõ rệt trong nhóm MSM và cảnh báo tăng ở nhóm khác.

Hành vi nguy cơ của các nhóm nguy cơ cao ngày càng phức tạp như sử dụng ma túy tổng hợp, sử dụng chemsex, quan hệ tình dục tập thể…

Theo Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS Võ Hải Sơn, dịch HIV vẫn đang diễn biến phức tạp, có xu hướng gia tăng nhiễm mới nhất là nhóm thanh thiếu niên trẻ, nhóm MSM và các can thiệp cho nhóm này rất khó khăn vì quần thể này ẩn, khó tiếp cận. Bên cạnh đó, cộng đồng vẫn còn kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV.

Ngoài tập trung phòng bệnh trong trọng điểm là nam quan hệ tình dục đồng giới, Cục Phòng, chống HIV/AIDS cũng đang tiến tới giám sát trọng điểm nhóm nữ quan hệ tình dục đồng giới và bệnh đậu mùa khỉ.

Do đó, thời gian tới đây, Cục Phòng, chống HIV/AIDS mong muốn các địa phương tiếp tục triển khai, duy trì hiệu quả hoạt động dự phòng, chăm sóc, điều trị.

Hiện Cục cũng vẫn gặp khó khăn về nguồn lực cho công tác phòng, chống HIV/AIDS. Do đó, Cục mong muốn có đủ kinh phí cho phòng, chống HIV/AIDS, định hướng ưu tiên bố trí ngân sách nhà nước các cấp tập trung cho các hoạt động dự phòng, can thiệp giảm hại, giám sát dịch.

Bên cạnh đó, Việt Nam cần mở rộng điều trị HIV/AIDS do Quỹ Bảo hiểm y tế chi trả; tiếp tục huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn viện trợ quốc tế cho phòng, chống HIV/AIDS; Tăng cường sự tham gia của các cá nhân, tổ chức, khu vực tư nhân tham gia đầu tư và cung cấp dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS.

Giám đốc Quốc gia CDC Hoa Kỳ tại Việt Nam – Giáo sư Eric Dzuiban đánh giá, hiện Việt Nam là một trong những quốc gia đi đầu trong đáp ứng y tế công cộng. Các bài học của Việt Nam đã và đang được các nước khác học hỏi để triển khai. Tuy nhiên, có một vấn đề mà Việt Nam cần lưu ý chính là giám sát, triển khai các đáp ứng y tế công cộng với bệnh đậu mùa khỉ (MPOX).

“Việt Nam cần nhớ lại bài học ban đầu ứng phó với HIV để bảo đảm công tác ứng phó với bệnh đậu mùa khỉ cũng dựa trên thực tế và khoa học. Đặc biệt, truyền thông cần thận trọng trong đưa tin về ca bệnh, không làm tăng sự kỳ thị của cộng đồng với nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới”, ông Eric nói.

Nguồn: nhandan.vn